Mimowolne i bardzo bolesne skurcze nóg często atakują w nocy osoby starsze. Obejmują zwłaszcza tylne części kończyn dolnych, ale mogą również dotyczyć ud i stóp. Ich pojawienie się może mieć różne przyczyny: od błahych po wynikające ze schorzeń. Zobacz, co powoduje skurcze nóg w nocy u seniorów.
Jak rozpoznać, że to skurcz mięśni nóg? Objawy
Kurcze mięśni to nagłe i mimowolne skurcze grupy mięśni lub pojedynczego mięśnia. Trwają krótko, bo zaledwie kilka sekund, maksymalnie kilka minut. Są bardzo bolesne i prowadzą do zesztywnienia mięśnia i ograniczenia jego zdolności funkcjonalnych [1]. Kurcze mięśni mogą występować w różnych miejscach w ciele, ale najczęściej obejmują obszary kończyn dolnych, a zwłaszcza obszaru łydek. Po ustąpieniu skurczu nóg zaatakowany kurczem mięsień może boleć nawet przez kilkanaście godzin [2].
Typowe objawy skurczu nóg w nocy to:
- nagły skurcz mięśni, przypominający uczucie zesztywnienia i kłucia w mięśniu nogi;
- intensywny ból mięśni;
- wyczuwalne tymczasowe stwardnienie mięśnia pod skórą i jego bolesność.
Co może być przyczyną skurczów nóg w nocy u seniorów?
Trudno jednoznacznie wskazać na mechanizmy patofizjologiczne odpowiedzialne za kurcze mięśni, w tym także skurcze nóg w nocy. Pomimo użycia technik elektrofizjologicznych w badaniach klinicznych nie udało się ustalić jasnych przyczyn tej dolegliwości. Wiadomo jednak, że z wiekiem nocne kurcze mięśni nóg pojawiają się coraz częściej. Prawdopodobnie ma to związek z istnieniem wielu czynników predysponujących do powstawania takich objawów u osób starszych [3].
Do skurczów nóg w nocy u seniorów mogą przyczynić się [2, 3]:
- naturalne procesy starzenia się i związany z nimi zanik neuronów ruchowych, w większym stopniu komórek unerwiających mięśnie kończyn dolnych niż górnych;
- skrócenie ścięgien;
- niedokrwienie związane z cukrzycą i innymi naczyniowymi czynnikami ryzyka;
- długotrwałe ograniczenie aktywności ruchowej, zwłaszcza przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej;
- nadmierna aktywność fizyczna niedostosowana do wieku i swoich możliwości wytrzymałościowych;
- zaburzenia elektrolitowe;
- choroby endokrynologiczne np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy;
- choroba Addisona, czyli pierwotna niedoczynność kory nadnerczy;
- choroby neurologiczne, w tym neuropatie, ucisk korzeni nerwów rdzeniowych, choroby neuronu ruchowego, stwardnienie rozsiane, zaburzenia wynikające z nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej;
- choroba Parkinsona;
- dystonia, czyli niekontrolowane, powtarzające się ruchy mięśni;
- przyjmowanie niektórych leków np. moczopędnych.
Nocne skurcze nóg u seniorów, które pojawiają się w półśnie i we śnie, mogą również wystąpić na skutek długiego utrzymywania nóg w jednej pozycji np. zgiętej lub wyprostowanej [1].
Jak leczyć i zapobiegać nocnym skurczom nóg u seniorów?
Nie ma leku, który pomagałby typowo na skurcze nóg w nocy. Wszystko zależy od przyczyny, objawów i chorób współwystępujących. Kurcze mięśni kończyn dolnych mogą towarzyszyć chorobie niedokrwiennej kończyn, a nawet świadczyć o zakrzepicy żylnej [1].
Lekiem wykazującym działanie ochronne na naczynia krwionośne jest zmikronizowana diosmina zaliczana do glikozydów flawonowych. Jej zadaniem jest m.in. zwiększanie elastyczności i stanu napięcia ścian naczyń żylnych. Dzięki temu poprawie ulega powrót krwi z układu żylnego kończyn dolnych oraz zmniejsza się ciśnienie żylne i zastój żylny w kończynach dolnych. Długotrwale stosowana może zmniejszyć m.in. skurcze łydek, obrzęki i bóle nóg [4].
W takim przypadku może być wskazane przyjmowanie leku np. z diosminą na objawy związane z niewydolnością krążenia żylnego kończyn dolnych.
W celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się skurczów nóg w nocy u seniorów należy [1, 2]:
- przestrzegać odpowiedniej diety m.in. bogatej w wapń, witaminy z grupy B;
- ograniczyć spożycie kofeiny i alkoholu;
- dbać o nawodnienie organizmu;
- regularnie dbać o aktywność fizyczną, ale unikać forsujących ćwiczeń i wybierać te rozciągające mięśnie;
- unikać długiego przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej, zakładania nogi na nogę oraz spania z wyprostowanymi nogami;
- odpoczywać z nogami uniesionymi nieco wyżej niż reszta ciała;
- wykonywać wieczorny masaż nóg;
- nosić wygodne buty, które odpowiednią podpierają pięty.
Kurcze mięśni nóg w nocy, które pojawiają się często i są bardzo bolesne, należy skonsultować z lekarzem. Czasami w celu ustalenia przyczyny doświadczanych objawów konieczne jest wykonanie dodatkowej diagnostyki, np. badania ultrasonograficznego (USG) kończyn dolnych.
Artykuł na zlecenie marki Diosminex
Bibliografia:
1. Pupka A., Kurcze mięśni, 2015, witryna internetowa: https://podyplomie.pl/medycyna/17849,kurcze-miesni (dostęp: 03.12.2024).
2. Wiercińska M., Skurcze łydek – przyczyny, jak sobie pomóc?, 2024, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/343852,skurcze-lydek-przyczyny-jak-sobie-pomoc (dostęp: 03.12.2024).
3. Tipton P.W., Wszołek Z.K., Patofizjologia nocnych kurczy mięśni nóg, 2018, witryna internetowa: https://www.mp.pl/neurologia/choroba-parkinsona/183960,patofizjologia-nocnych-kurczy-miesni-nog (dostęp: 03.12.2024).
4. Baza leków Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, Diosmina (zmikronizowana), witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=235 (dostęp: 03.12.2024).
